Nowe rozporządzenie dotyczące nowej żywności, w sprawie którego osiągnięto dziś porozumienie polityczne, ma stworzyć przedsiębiorstwom lepsze warunki do tego, by mogły łatwiej wprowadzać nową i innowacyjną żywność na rynek UE. Jednocześnie utrzymany zostanie wysoki poziom bezpieczeństwa żywności dla europejskich konsumentów. Dzięki nowym przepisom europejscy konsumenci będą mogli korzystać z szerszego wyboru żywności, zaś europejski sektor rolno-spożywczy – który znajduje się na drugim miejscu w Europie, jeśli chodzi o liczbę miejsc pracy – z bardziej sprzyjających warunków do innowacji, co z kolei wpływa korzystnie na wzrost gospodarczy i zatrudnienie.

Co to jest nowa żywność?

Nową żywność definiuje się jako żywność, która nie była spożywana w UE na znaczną skalę przed majem 1997 r. (czyli przed datą wejścia w życia pierwszego rozporządzenia dotyczącego nowej żywności). Może to być żywność nowo opracowana lub innowacyjna bądź też wyprodukowana z zastosowaniem nowych technologii i procesów produkcji, jak też żywność tradycyjnie spożywana poza UE. Ostatnio zatwierdzono m.in. takie rodzaje nowej żywności jak olej z nawrotu polnego, białko rzepakowe i olej z kolendry.

Czy taka żywność jest dopuszczona do stosowania w UE?

W latach 1997–2014 złożono około 170 wniosków o zezwolenie w całej UE (7–10 wniosków rocznie). Do tej pory dopuszczono do stosowania ok. 90 rodzajów nowej żywności.

Wydano zezwolenia na produkty tradycyjnie spożywane poza UE, takie jak nasiona szałwii hiszpańskiej (tzw. nasiona chia bogate w kwasy tłuszczowe omega-3), i na żywność wyprodukowaną przy użyciu najnowszych innowacji technologicznych, taką jak poddane obróbce termicznej produkty mleczne fermentowane za pomocą Bacteroides xylanisolvens (DSM 23964). Inne przykłady to salatrim (tłuszcz o obniżonej wartości energetycznej), olej z mikroglonów bogaty w DHA, a także sok owocowy wyprodukowany z zastosowaniem wysokiego ciśnienia, który jest przykładem żywności uzyskanej z wykorzystaniem nowych procesów produkcji.

Pełny wykaz dopuszczonych rodzajów nowej żywności znajduje się tutaj

Dlaczego Komisja zmieniła przepisy dotyczące nowej żywności?

Obecne przepisy pochodzą sprzed ponad 20 lat. Od tamtej pory technologia i wiedza naukowa bardzo się zmieniły. W związku z tym trzeba zaktualizować prawo UE, aby skrócić czas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na nową żywność, który obecnie wynosi średnio 3,5 roku. Komisja zaproponowała zmiany już w 2008 r., ale nie udało się wtedy osiągnąć porozumienia między Radą a Parlamentem Europejskim.

Na czym polegają główne zmiany?

Nowe rozporządzenie zwiększa efektywność procedury przyznawania zezwoleń, umożliwia szybsze wprowadzanie na rynek bezpiecznej innowacyjnej żywności i znosi zbędne bariery w handlu, zapewniając jednocześnie wysoki poziom bezpieczeństwa żywności.

Nowe przepisy ustanawiają scentralizowany system przyznawania zezwoleń na nową żywność, który da większą pewność prawa przedsiębiorstwom ubiegającym się o takie zezwolenia, a także uprości i przyspieszy procedurę ich udzielania.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) będzie dokonywać naukowej oceny ryzyka w stosunku do nowej żywności zgłoszonej we wniosku o zezwolenie, natomiast Komisja zajmie się zarządzaniem dokumentacją wnioskodawców i będzie proponować udzielenie zezwolenia na nową żywność, którą uznano za bezpieczną.

W nowym rozporządzeniu wprowadza się także właściwszą procedurę oceny żywności, która jest nowością w UE, aby ułatwić handel tradycyjną żywnością z państw spoza UE, uznawaną za nową żywność w UE. Jeżeli z historii stosowania danego rodzaju tradycyjnej żywności wynika, że jest ona bezpieczna, a żadne państwo członkowskie UE ani EFSA nie mają co do tego obaw, taką tradycyjną żywność będzie można wprowadzać do obrotu na podstawie zgłoszenia przedsiębiorstwa.

W nowym rozporządzeniu zawarto także przepisy o ochronie danych. W ciągu pięciu lat od wydania zezwolenia na nową żywność nie będzie można wykorzystywać związanych z nią nowo uzyskanych dowodów naukowych i zastrzeżonych danych do celów uzasadnienia innego wniosku.

Jakie są warunki uzyskania zezwolenia?

Nowa żywność będzie dopuszczona do stosowania w UE tylko wtedy, gdy nie stwarza ryzyka dla zdrowia publicznego, gdy spożycie takiej żywności zamiast podobnych produktów spożywczych nie jest niekorzystne pod względem żywieniowym ani nie wprowadza konsumentów w błąd. Przed wydaniem zezwolenia nowa żywność musi zostać poddana ocenie naukowej, aby zagwarantować, że takie produkty są bezpieczne. W zezwoleniu określa się warunki stosowania tej żywności, stwierdza się, czy jest to żywność czy składnik żywności, oraz określa się wymagania dotyczące etykietowania.

Czy nowa żywność musi być etykietowana?

Nowa żywność podlega ogólnym wymaganiom dotyczącym etykietowania określonym w rozporządzeniu (WE) nr 1169/2011. Do etykietowania nowej żywności mogą mieć zastosowanie także pewne dodatkowe wymagania w celu zapewnienia konsumentom odpowiednich informacji, tj. ostrzeżeń, iż dany rodzaj nowej żywności nie jest zalecany dla pewnych grup o szczególnych wymogach żywieniowych. Na etykiecie należy podać nazwę żywności oraz, o ile to konieczne, wyszczególnić warunki jej stosowania. Wszelkie oświadczenia zdrowotne i żywieniowe muszą być zgodne z rozporządzeniem (WE) nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych (zob. MEMO/06/200).

Co to są nanomateriały i na jakich warunkach można stosować je w żywności?

Nanomateriały to materiały wytwarzane na poziomie atomów i cząsteczek. W nowym rozporządzeniu przewiduje się, że przed zastosowaniem w żywności wytworzonych nanomateriałów zdefiniowanych w nowych przepisach konieczne jest uzyskanie zezwolenia na nową żywność. Bezpieczeństwo takich materiałów będzie oceniane przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności. Wnioskodawcy muszą także wykazać, że wytworzone nanomateriały, których dotyczy wniosek, zostały przetestowane najnowocześniejszymi metodami.

Czy nowe rozporządzenie obejmuje owady?

Obecnie powszechnie na świecie jada się owady. W UE owady objęte są definicją nowej żywności jako składniki żywności pozyskane od zwierząt. W zakres tej definicji wchodzą też części owadów takie jak odnóża, skrzydła, głowy itd.

W nowych przepisach precyzuje się, że definicją nowej żywności objęte są także całe zwierzęta, takie jak całe owady, o ile nie były one spożywane w UE na znaczną skalę przed 15 maja 1997 r. (data graniczna wprowadzona w rozporządzeniu).

Czy obecnie rozpatrywane są jakieś wnioski i czy będą one podlegać nowym przepisom?

W ostatnich latach w całej UE składano rocznie ok. 7–10 wniosków o dopuszczenie nowej żywności. Obecnie państwa członkowskie rozpatrują kilka wniosków, m.in. w sprawie florotanin Ecklonia cava, ksylooligosacharydów i suszonego rozpyłowo wyciągu z Terminalia ferdinandiana Exell. Jeżeli procedura dotycząca danego wniosku nie zakończy się przed terminem wejścia w życie nowego rozporządzenia, wniosek ten będzie podlegać nowym przepisom. Oznacza to, że Komisja postara się doprowadzić do końca procedurę dotyczącą tych wniosków.

Czy państwa członkowskie będą mogły dopuszczać nową żywność lub zakazywać jej stosowania niezależnie od UE?

Nie. Rozporządzenie w sprawie nowej żywności ustanawia zharmonizowane środki dotyczące wydawania zezwoleń na nową żywność, co oznacza, że po dopuszczeniu danego produktu spożywczego do obrotu w UE można sprzedawać go w każdym państwie członkowskim UE. Jeżeli jednak jedno z państw UE uważa, że dany rodzaj nowej żywności stanowi zagrożenie dla zdrowia, na podstawie przepisów ochronnych ogólnego prawa żywnościowego może ono zawiesić lub czasowo ograniczyć jej sprzedaż i stosowanie. Organy państwa członkowskiego muszą powiadomić o tym Komisję, która analizuje taki środek ochronny. Jeżeli stwierdzone zostanie jakiekolwiek ryzyko dla konsumentów związane z danym produktem, Komisja może natychmiast zawiesić zezwolenie na wprowadzanie go do obrotu w UE.

Czy nowe rozporządzenie wpłynie na innowacyjność w sektorze spożywczym?

Celem nowego rozporządzenia jest uproszczenie i przyspieszenie procedury udzielania zezwoleń na nową żywność oraz zwiększenie jej efektywności, tak by można było szybciej wprowadzać do obrotu innowacyjną żywność, której spożywanie jest bezpieczne. Ponadto przepisy o ochronie danych pomogą chronić interesy przedsiębiorstw produkujących nowe, innowacyjne produkty. Powinno to stanowić zachętę do innowacji w sektorze spożywczym.

Co dalej?

W następstwie dzisiejszego porozumienia Parlament Europejski i Rada muszą formalnie przyjąć nowe rozporządzenie, po czym zostanie ono opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Nowe przepisy będą stosowane po upływie dwóch lat po wejściu w życie nowego rozporządzenia, a zatem ich stosowanie rozpocznie się mniej więcej z końcem 2017 r.

Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 16 listopada 2015